Çdo teshtimë, e heshtur apo zhurmuese, përmbyllet me fjalën “shëndet” dhe ndiqet nga urimi “shëndet paç.”
Advertisements
Këto fjalë duket se janë një refleks dhe një reagim automatik. Por, a e keni pyetur veten përse na vjen natyrshëm t’i themi “shëndet” çdo kujt që teshtin, edhe nëse ai është i huaj apo teshtima vjen nga larg?
Advertisements
Ekspertët thonë se refleksi për të thënë “shëndet” pas çdo teshtime i ngulitet njeriut në tru që nga fëmijëria. Njeriu nuk e përkufizon këtë fjalë si një urim, por më shumë si tregues i etikës dhe i sjelljes së mirë.
E njëjta teori qëndron pas urimit “shëndet paç” të cilën e themi në mënyrë automatike si fjalët e tjera: të lutem, faleminderit, apo mirëdita.
Nëse ai që tështin nuk thotë “shëndet paç,” ai ose ajo etiketohen si të pasjellshëm. E njëjta gjë vlen edhe për atë që dëgjon teshtimën dhe nuk reagon ndaj saj.
Origjina e këtij treguesi të sjelljes së njeriut
Në aspektin historik, teshtima perceptohej si një ogur ose paralajmërim nga perënditë. Për shembull, në vitet 590 pas Krishtit, Papa Gregori i Madhërishëm e konsideronte teshtimën si një shenjë e hershme paralajmëruese e murtajës apo epidemive të tjera vdekjeprurëse.
Për rrjedhojë ai dha urdhrin që çdo i krishterë t’i përgjigjej tështimës me një bekim apo urim.
Në lashtësi, njerëzit besonin se tështima ishte një portë që lejonte shpirtrat e këqinj të pushtonin trupin dhe fjala God Bless You (të bekoftë Zoti) i mbante ata larg.
E njëjta ide u përvetësua nga kombësi të ndryshme. Fjalët ndryshonin, por ideja mbetej e njëjtë. Në Spanjisht njerëzit i përgjigjen tështimës duke thënë Salud (shëndet). Njësoj edhe Gjermanët që përgjigjen me Gesundheit.
Ekspertët e Harvardit thonë se kur njeriu e përdor fenë dhe aspektet e saj kur ka të vështirë të shpjegojë diçka në mënyrë racionale. Kjo është arsyeja përse disa kombësi fusin Zotin në reagimin pas teshtimës e disa të tjerë i përmbahen rëndësisë së shëndetit.
Një nga arsyet mjaft të thjeshta përse njeriu thotë ” shëndet” pas çdo teshtime është se këtë mënyrë sjelljeje e ka përvetësuar nga dikush tjetër me një sjellje të mirë.
Kur jemi të vegjël , këtë urim e dëgjojmë nga të rriturit dhe kuptojmë që kjo është mënyra se si duhet të sillemi. E kështu kemi të bëjmë me reagim ngjitës shoqëror.
Ka raste kur fjala shëndet është robotike, por ka raste kur ajo përdoret për t’i uruar atij që teshtiu se ne i urojmë më të mirën dhe siç thotë populli “shëndeti mbi të gjitha.”